lausibiliteit

Als je alles van zwaartekrachtvelden weet kun je een raket naar Mars sturen. Tot die tijd zul je er niet aan beginnen. Maar wanneer zullen we alles van levende systemen weten? En toch moeten we ziekten behandelen.

In de negentiende eeuw zagen we enorme vorderingen in de natuurwetenschappen, natuurkunde en chemie. We gingen ‘de mens’ in zijn kleinste onderdelen bestuderen. Hierdoor begrepen we steeds beter hoe alle organen in ‘de mens’ werken. Ziekten en behandelingen werden hierdoor voorspelbaar op grond van een verklaringsmodel. Een arts kan daardoor ook een ziekte die hij voor de eerste keer ziet vaak begrijpen. Dat is natuurlijk een enorme vooruitgang.

Maar toch worden we telkens weer achterhaald door de werkelijkheid. Behandelingen die plausibel zijn, zoals het bestrijden van een bacteriële oorontsteking met antibiotica, blijken in de praktijk toch minder succesvol dan de theorie suggereert.

Regelmatig denken we bij de kern van ziekte te komen, zoals recent bij het bepalen van het menselijk genoom. Ook hier zijn we weer op onze plaats gezet: niet alleen de samenstelling van het DNA bepaalt ons wezen, maar ook de structuur ervan (epigenetica).

De zieke mens kan zich het wachten op een plausibele behandeling niet veroorloven. Wanneer een plausibele behandeling niet werkt zoekt hij zijn heil in ‘alternatieve’ methoden, als acupunctuur en homeopathie. Deze methoden berusten op praktijkervaring en niet op een verklaringsmodel dat onvoldoende rekening houdt met de complexiteit van levende systemen. Homeopathie heeft wereldwijd meer dan 200 miljoen gebruikers.

Wetenschappelijk gezien kunnen juist deze systemen van grote waarde zijn, omdat ze aangeven wat in de praktijk werkt terwijl het nog niet verklaard kan worden. Dit kan een richting geven aan toekomstig onderzoek. Of, zoals Einstein opmerkte:

“We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them.”